Słownik pojęć

ALBA - Długa do kostek biała szata wierzchnia kapłanów, diakonów i służby liturgicznej.

AMBONA [kazelnica, kateterka] - Pulpit znajdujący się w prezbiterium, z którego sprawuje się obrzędy Liturgii Słowa.

AMPUŁKI - Naczynia w kształcie dzbanków, przeznaczone na wodę i wino używane do Eucharystii.

ASPERSJA - Obrzęd pokropienia wiernych wodą święconą, stosowany zwykle w niedziele i święta. Obrzęd ten, który zastępuje akt pokuty, znajduje się w Mszale Rzymskim dla diecezji polskich.

BURSA - Ozdobna torba (z taśmą przeznaczoną do założenia na szyję) służąca do zanoszenia chorym Najświętszego Sakramentu i olejów świętych.

CINGULUM - Pasek w postaci sznura lub płóciennej taśmy, służący do przepasywania alby.

DALMATYKA - Ozdobna szata liturgiczna diakona, w kształcie litery T, z krótkimi rękawami.

EWANGELIARZ - Księga liturgiczna zawierająca Ewangelie na niedziele i uroczystości roku liturgicznego (różna od lekcjonarza).

HOSTIARKA - Okrągłe naczynie metalowe, przeznaczone do przechowywania hostii.

HUMERAŁ - Prostokątna chusta płócienna z taśmami, służąca do okrywania szyi, ramion i części stroju zwykłego, wystającego pod szyją spod alby.

KAPA - Szata liturgiczna kapłana i diakona w postaci długiego, ozdobnego płaszcza, stosowana w czasie nabożeństw i udzielania sakramentów poza eucharystią.

 KIELICH - Naczynie liturgiczne, przeznaczone do konsekracji wina, wykonane z metalu lub innego prawnie dozwolonego materiału.

KOMŻA - Krótka do kolan biała szata liturgiczna kapłanów, diakonów i służby liturgicznej.

KORPORAŁ - Kwadratowa płócienna chusta składana na dziewięć części, którą umieszcza się na ołtarzu, a na niej ustawia się naczynia z Postaciami Eucharystycznymi.

KREDENS [kredensja, kredencja] - 1. mebel stanowiący wyposażenie zakrystii, posiadający blat oraz szafki do przechowywania wszelkich paramentów liturgicznych, 2. stolik umieszczony w prezbiterium lub w jego pobliżu, na którym przygotowuje się wszystko, co jest niezbędne do Liturgii. Na nim można także dokonać puryfikacji naczyń po Komunii.

KUSTODIA - Naczynie w kształcie puszki (czasem przeszklonej) umieszczonej na stopie, w którym przechowuje się konsekrowaną Hostię.

LAWATERZ - 1. dzbanek (i tacka) przeznaczone do obmycia dłoni kapłana w czasie przygotowania darów w liturgii eucharystycznej (lavabo). 2. Naczynie z wodą bądź umywalka znajdująca się w zakrystii, służąca do umycia rąk przed Mszą świętą.

LAVABO - Obrzęd symbolicznego obmycia rąk głównego celebransa kończący przygotowanie darów w liturgii eucharystycznej.

LEKCJONARZ - Księga liturgiczna, zawierająca czytania mszalne na cały rok liturgiczny.

MONSTRANCJA - Naczynie przeznaczone do wystawiania dla adoracji Najświętszego Sakramentu, składające się z przeszklonej  z obu  stron i otwieranej puszki (w której umieszcza się Hostię w uchwycie - Izw. melchizedek lub luna), otoczonej ozdobną promienistą glorią.

MITRA [infuła] - Liturgiczne nakrycie głowy biskupów (i infułatów), w postaci dwóch trójkątnych tarcz z dwiema zwisającymi z tyłu taśmami.

 MSZAŁ - Podstawowa księga liturgiczna zawierająca obrzędy Mszy świętej - teksty stałe i zmienne.

OŁTARZ - Stół kamienny (niekiedy drewniany), na którym sprawuje się Eucharystię.

ORNAT - Wierzchnia ozdobna szata liturgiczna kapłana w postaci płaszcza z otworem na głowę okrywającego całe ciało.

PALIUSZ - Naszyjnik oznaczający godność arcybiskupa metropolity, wykonany z białej wełnianej taśmy, na której jest wyhaftowane sześć czarnych krzyżyków, z dwoma, zwisającymi na piersi i na plecy, końcami.

PALKA - Kwadratowe, sztywne, ozdobne nakrycie kielicha wykonane zwykle z płótna.

PASTORAŁ - Ozdobna długa laska wykonana z metalu lub drewna, oznaczająca władzę pasterską biskupa i używana przez niego w czasie Liturgii.

PATENA - Naczynie liturgiczne w postaci metalowego, pozłacanego (przynajmniej wewnątrz) talerzyka lub miseczki, służące do składnia na nim hostii i komunikantów przeznaczonych do konsekracji w czasie Mszy świętej.

PEKTORAŁ - Krzyż zawieszony na łańcuchu, noszony na piersiach przez biskupów.

PIUSKA - Mała, okrągła, jedwabna czapeczka noszona przez biskupów (i niektórych zakonników) we właściwym im kolorze.

PREZBITERIUM - Część kościoła lub kaplicy, w której znajduje się ołtarz, przeznaczona dla sprawujących Liturgię i usługujących.

PURYFIKACJA - Oczyszczenie naczyń używanych w czasie Eucharystii do konsekracji i rozdzielania Ciała i Krwi Pańskiej po Komunii świętej.

PURYFIKATERZ - Płócienna chusta służąca do wycierania kielicha w czasie  przygotowania darów, Komunii i puryfikacji naczyń.

PUSZKA [cyborium]    Naczynie przypominające kielich, posiadające pokrywkę, służące do konsekracji większej ilości komunikantów, rozdzielania Ciała Pańskiego i przechowywania Eucharystii w tabernakulum.

RĘCZNICZEK - Płócienna chusta służąca do wytarcia rąk celebransa po labvabo.

STUŁA - Szeroka, ozdobna wstęga używana przez kapłanów i diakonów, oznaczająca ich urząd.

TABERNAKULUM - Pancerna szafka znajdująca się w ołtarzu przyściennym, umieszczona w ścianie prezbiterium lub w oddzielnej kaplicy, przeznaczona do przechowywania Najświętszego Sakramentu.

TURIBULUM  - [trybularz,  kadzielnica]  -  Mały  kociołek  z  pokrywą, umieszczony na łańcuszkach zakończonych daszkiem z uchwytem.

VASCULUM - Naczynko z wodą umieszczone zwykle obok tabernaku¬lum, służące do obmycia palców szafarza po rozdzielaniu Komunii.

WELON - 1. [tuwalnia] welon naramienny w postaci chusty z zapięciem: okrywa się nią ramiona celebransa, który przez nią trzyma monstrancję w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem lub procesji eu¬charystycznej.  2.   [welon kielichowy]  chusta czworoboczna wykonana z ozdobnej tkaniny, służąca do okrycia kielicha i puszki przed przygotowaniem darów i po puryfikacji. 3. [sukienka na puszkę] ozdobne okrycie puszki z Ciałem Pańskim przechowywanej w tabernakulum.

Źródło: Kompendium Ceremoniarza, oprac. zbiorowe, Częstochowa 2008, s.84-87.